Problemy z uwidacznianiem ceny – nowe Rozporządzenie

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów poinformował o dorobku Inspekcji Handlowej na polu walki z przedsiębiorcami nieprawidłowo informującymi o cenach towarów i usług.  W 2015 r. wydano 625 decyzji , a łączne kary wyniosły prawie 308 tyś złotych. W praktyce mandaty Inspekcji Handlowej nie były traktowane jako zbyt duże zagrożenie i może dlatego ten obowiązek informacyjny w przypadku wielu przedsiębiorców jest realizowany niepoprawnie.

O specyficznych zasadach uwidocznianie ceny w przypadku sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa pisałem w 2013 r tutaj, w oparciu o obowiązujące wówczas regulacje. Obecnie zmieniły się podstawy prawne dotyczące realizacji tego obowiązku. Od dnia 25 lipca 2014 r. obowiązują przepisy ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, a od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie uwidaczniania cen towarów i usług. 

Głównym ustawowym obowiązkiem przedsiębiorcy prowadzącego sprzedaż detaliczną towarów lub usług jest  uwidacznianie ceny oraz ceny jednostkowej towaru (usługi) w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen. W przypadku obniżki ceny uwidacznia się także informację o przyczynie wprowadzenia obniżki. Dotychczasowy brak przepisów wykonawczych nieco utrudniał przedsiębiorcom prawidłowo zrealizowanie tego obowiązku, choć z drugiej strony w wielu przypadkach brakuje po prostu świadomości, że taki obowiązek istnieje.

Dokładna realizacja obowiązku dot. cen może mieć również znaczenie z uwagi na to, że wszelkie rozbieżność lub wątpliwości co do ceny za oferowany towar lub usługę powoduje, że konsument ma prawo do żądania sprzedaży towaru lub usługi po cenie dla niego najkorzystniejszej. (art. 5 Ustawy).

Ostatecznie ustawa przewiduje również karę pieniężną nakładaną w drodze decyzji przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej – do wysokości 20.000 zł. Kara ta może ulec zwiększeniu do 40.000 zł, jeżeli przedsiębiorca naruszył obowiązki, co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy

Wato również w tym miejscu zaznaczyć, że nieprawidłowości w ujawnieniu cen mogą stanowić jednocześnie w niektórych okolicznościach nieuczciwą praktykę rynkową, co może wiązać się z postępowaniem w przedmiocie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W tym kontekście zapoznanie się z przepisami Rozporządzenia uważam za bardzo istotne dla każdego podmiotu prowadzącego stacjonarną sprzedaż towarów lub świadczącego usługi.

Z Rozporządzenia można dowiedzieć się m.in., że cenę należy uwidocznić w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów, na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy. Jednym ze szczególnych sposobów uwidocznienia jest użycie wywieszki, która została zdefiniowana jako etykieta, metka, tabliczka lub plakat, przy czym wywieszka może mieć formę wyświetlacza elektronicznego. W mojej ocenie daje to szersze możliwości przedstawienia ceny kilku towarów jednocześnie.

Istotne problemy praktyczne rodzi również podawanie cen jednostkowych, a więc cen ustalonych za jednostkę określonego towaru (usługi), którego ilość lub liczba jest wyrażona w jednostkach miar w rozumieniu przepisów o miarach. Mamy tu więc cenę za litr lub metr sześcienny, kilogram lub tonę, metr, metr kwadratowy i sztukę – w zależności od towaru. Takie ceny uwidocznić należy w odniesieniu do towaru sprzedawanego luzem.

W Rozporządzeniu znajduje się również obowiązek uwidaczniania w cenniku ceny towarów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej umieszczonych w miejscu niedostępnym lub niewidocznym dla konsumentów. Cenniki taki wywiesza się, wykłada lub udostępnia w inny sposób w miejscu sprzedaży towarów. Warto pamiętać o tym obowiązku, gdyż bardzo często cenniki takie nie istnieją lub są nieaktualizowane. Występują również rozbieżności między cenami na produkcie oraz w cenniku, jeśli już taki cennik jest stosowany, a takie rozbieżności rozstrzyga się na korzyść konsumenta.

Sporo miejsca w Rozporządzeniu poświęcone zostało uwidacznianiu cen usług, co jest uzasadnione choćby dlatego, że w tej sferze dochodzi do najczęstszych uchybień. Osobiście uważam, że deficyt informacyjny w odniesieniu do usług jest najbardziej szkodliwy dla konsumenta, gdyż wpływa zarówno na brak możliwości porównania ofert, jak i generuje problemy z dochodzeniem należytego wykonania usługi. Bagatelizowanie tego obowiązku jest jednak powszechne i wie to każdy, kto korzysta z usług fryzjera, mechanika czy dentysty.

Tymczasem Rozporządzenie nakazuje by ceny za usługi podaje się wraz z dokładnym określeniem rodzaju i zakresu usługi. Jeżeli jest to zgodne z praktyką obrotu, ze względu na rodzaj świadczonej usługi, zamiast cen za usługę można podawać cenę jednostkową. Przy uwidacznianiu cen za usługi mogą być podawane stawki godzinowe, stawki procentowe, ceny za kilometr i inne stawki przeliczeniowe, które powinny zawierać wszystkie elementy składowe ceny. W przypadku gdy cena za wykonanie usługi nie obejmuje wartości materiałów i towarów niezbędnych do jej realizacji, należy o tym jednoznacznie poinformować konsumenta. Istotne jest również, że takie same zasady powinny być zastosowane w odniesieniu do sporządzanych przez przedsiębiorców ofert i kosztorysów.

Jak uwidacznia się ceny w przypadku usług – oczywiście przez udostępnienie cennika w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów. Natomiast w przypadku świadczenia usług wyłącznie u konsumenta cennik przedstawia się konsumentowi w formie pisemnej lub elektronicznej przed wykonaniem usługi.

Rozporządzenie reguluje jeszcze szczegółowe zasady uwidoczniania cen paliw oraz usług hotelarskich i gastronomicznych. Jak chciałem przytoczyć kilka zasad, które odnoszą się do większości przedsiębiorców.

Nietrudno sobie wyobrazić, jakie problemy rodzi rzetelne zrealizowanie obowiązków wynikających z ww. Rozporządzenia w odniesieniu do wielu przedsiębiorców świadczących przykładowo usługi architektoniczne, marketingowe, informatyczne, a nawet prawne.  Wydaje się, że rozwiązaniem jest tu uwidocznienie bazowej stawki godzinowej, choć i tak obowiązek precyzyjnego określenia usługi jest w tym wypadku nieco abstrakcyjny.

Jest jeszcze jednak ciekawostka. Dostrzegam problem z zastosowaniem kary pieniężnej uregulowanej w art. 6 Ustawy w przypadku naruszeń niektórych przepisów Rozporządzenia.  W zasadzie kara ta dotyczy bowiem wyłącznie obowiązku uwidaczniania cen w miejscu sprzedaży, a przepis art. 4 ust. 2 legitymował Ministra do określenia sposoby uwidaczniania tych cen. Rozporządzenie idzie natomiast nieco dalej – przykładowo w odniesieniu do obowiązku dostarczania cenników w przypadku świadczenia usługi u konsumenta. Jestem zdania, że naruszenie tego obowiązku nie pozwoli na nałożenie kary pieniężnej. Czas pokaże czy w kolejnym roku Inspekcja Handlowa nałoży jakiekolwiek kary z tego tytułu.