W związku z implementacją Dyrektywy Omnibus w ramach nowelizacji Ustawy o prawach konsumenta (dalej: UPK) ustawodawca wprowadził w art. 12a pkt 2 i 4 UPK rozszerzone obowiązki informacyjne, nakładające na internetowe platformy handlowe konieczność dostarczania konsumentom szczegółowych i jasnych informacji dotyczących oferowanych produktów i usług. Mają one za zadanie zwiększać ochronę konsumentów oraz poprawiać przejrzystość i bezpieczeństwo dokonywanych przez nich transakcji online. Obowiązki te mają charakter bezwzględny i nie zawierają żadnych wyjątków, co oznacza, że musi je realizować każdy dostawca internetowej platformy handlowej.
Obecnie, przepisy UPK wymagają, aby internetowe platformy handlowe wyraźnie wskazywały, czy prezentowane oferty pochodzą od przedsiębiorców oraz jak podzielone są obowiązki związane z realizacją umowy między platformą a wystawiającym ofertę. Ma to na celu zapewnienie konsumentom pełnej świadomości z kim zawierają umowę oraz kto jest odpowiedzialny za jej wykonanie.
Wielu dostawców internetowych platform handlowych zdołało już wdrożyć obowiązki wynikające z UPK lub zadeklarowało taki zamiar, jednak zdarzają się i tacy dostawcy, względem których konieczna stała się interwencja Prezesa UOKiK. Należą do nich m. in. Travelist, Zalando czy Booking.
W dniu 19 czerwca 2024 r., po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes UOKiK wydał w stosunku do Travelist sp. z o.o. niekorzystną decyzję oraz zobowiązał spółkę do dostosowania jej strony internetowej (www.travelist.pl) do obowiązujących wymogów, określonych w UPK. Zdaniem Prezesa UOKiK, w toku postępowania, zostało uprawdopodobnione, że spółka Travelist stosowała praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, polegające na:
1) nieinformowaniu konsumentów, w sposób jasny i zrozumiały o tym, czy sprzedawca oferujący towary lub usługi na internetowej platformie handlowej Travelist jest przedsiębiorcą;
2) nieinformowaniu konsumentów, w sposób jasny i zrozumiały o podziale obowiązków związanych z umową, która jest zawierana przez konsumenta na internetowej platformie handlowej Travelist, pomiędzy sprzedawcą a Travelist sp. z o.o. tj. jako dostawcą internetowej platformy handlowej.
W ocenie Prezesa UOKiK dostęp do tych informacji był utrudniony i mogły one być niezrozumiałe dla użytkowników. Zdaniem Prezesa użytkownicy internetowych platform handlowych powinni móc w prosty sposób znaleźć informacje istotne z perspektywy zawartej przez nich umowy, bez konieczności przeszukiwania wielu zakładek witryny internetowej oraz domyślania co oznaczają poszczególne zapisy.
Z praktycznego punktu widzenia, oba ww. naruszenia mają bardzo daleko idące skutki dla konsumentów. Po pierwsze, konsumenci korzystający z platformy internetowej powinni mieć możliwość łatwego zweryfikowania, czy kierowana do niech oferta usługi lub sprzedaży pochodzi od przedsiębiorcy. Jest to kwestia niezwykle istotna, bowiem aby kupujący (osoba fizyczna) posiadał w danym stosunku prawnym status konsumenta drugą stroną czynności prawnej musi być przedsiębiorca. Wynika to wprost z definicji konsumenta zawartej w art. 221 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którą: Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Wobec powyższego, w przypadku zawarcia umowy na platformie handlowej ze sprzedawcą niebędącym przedsiębiorcą, kupujący nie będzie korzystał z ochrony prawnej, jaką obowiązujące przepisy prawne przyznają wyłącznie konsumentowi np. w zakresie odstąpienia od umowy bez podawania przyczyny oraz z innych uprawnień wynikających z UPK.
Po drugie, brak jasnego i zrozumiałego poinformowania konsumentów o podziale obowiązków związanych z umową pomiędzy sprzedawcą a dostawcą platformy handlowej może przysparzać im wiele trudności w toku jej realizacji. Problematyczne może okazać się ustalenie, do kogo zwrócić się w przypadku reklamacji towaru (bądź usługi) lub w razie problemów z dokonaniem płatności. Określenie zakresu obowiązków wyłącznie w regulaminie platformy lub ogólnych warunkach umowy, nie spełnia wymogu podania informacji w jasny i zrozumiały sposób. Podobnie będzie w przypadku „kamuflowania” informacji poprzez tworzenie sekwencyjnych odesłań do kolejnych zakładek strony internetowej (np. Warto wiedzieć -> Warunki -> Czytaj więcej).
W związku z dokonanymi naruszeniami, spółka Travelist została zobowiązana przez Prezesa UOKiK do zmiany miejsca publikacji oraz treści komunikatów przekazywanych w serwisie, tak aby były one jasne i czytelne dla użytkowników. Spółka od teraz określa, że prezentowane w serwisie oferty pochodzą od przedsiębiorców, a ponadto wskazuje bezpośrednio podział obowiązków pomiędzy Travelist a sprzedawców. Zgodnie z nim, to sprzedawcy, jako strony zawieranych umów, są odpowiedzialni za ich wykonanie, natomiast spółka za zagwarantowanie funkcjonalności serwisu, w tym za możliwość dokonywania rezerwacji i płatności oraz wystawiania opinii.
Co więcej, konsumentom, którzy zgłosili reklamacje dotyczące niedopełnienia przez Travelist obowiązków informacyjnych, spółka przyzna środki w wysokości 50 zł do wykorzystania w serwisie. Użytkownicy platformy, którzy nie zgłosili dotychczas reklamacji, będą mogli to uczynić w ciągu 30 dni od momentu, w którym spółka indywidualnie poinformuje ich o decyzji Prezesa UOKiK.
W przypadku Zalando oraz Booking postępowania obecnie się toczą, i nie jest wykluczone, że względem nich również zostaną wydane analogiczne decyzje, jak w przypadku Travelist.
