Koniec lata przyniósł powiew zmian w działaniach Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wydaje się, że czasy, w których spora ilość skarg indywidualnych odbijała się od ściany z komunikatem o konieczności poszukiwania wsparcia rzeczników konsumentów, odchodzi w niebyt. Prezes nie tylko wydaje istotne poglądy w sprawach indywidualnych (obecnie już trzykrotnie), ale zachęca również konsumentów prowadzących spory sądowe do korzystania z nowej instytucji. Zastanówmy się więc również czym jest istotny dla sprawy pogląd z punktu widzenia przedsiębiorcy.
Źródłem nowych wystąpień jest oczywiście nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, dzięki której od 17 kwietnia 2016 r. Prezes UOKIK zyskał dodatkowe kompetencje związane w ogólności z ochroną zbiorowych interesów konsumentów przez udzielanie informacji.
Zgodnie z art. 31c ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes UOKIK może obecnie nieodpłatnie publikować w publicznej radiofonii i telewizji:
- komunikaty dotyczące zachowań lub zjawisk mogących stanowić istotne zagrożenie dla interesów konsumentów;
- informacje o praktyce lub zachowaniu, co do których powstało, na postawie informacji zgromadzonych w toku postępowania, szczególnie uzasadnione podejrzenie, że może ona spowodować znaczne straty lub niekorzystne skutki dla szerokiego kręgu konsumentów.
Uprawnienie to ma pomoc w szybkim oddziaływaniu na dużą ilość konsumentów i nie ma wątpliwości, co do jego skuteczności w kontekście aktualnej polityki informacyjnej Prezesa UOKIK. Obecnie bowiem niemal każda aktywność informacyjna UOKIK jest natychmiast powielana przez media elektroniczne, które dostrzegają atrakcyjność tego typu przekazu.
Natomiast zgodnie z art. 31d. Prezes UOKIK, jeżeli uzna że przemawia za tym interes publiczny, przedstawia sądowi istotny dla sprawy pogląd w sprawach dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów.
Z tego prostego przepisu wynika, że jeśli konsument uczestniczy w sporze sądowym z przedsiębiorcą ( w innym wypadku nie możemy mówić bowiem o statusie konsumenta) to może szukać wsparcia Prezesa UOKIK w rozstrzygnięci na jego korzyść zagadnienia prawnego, jeśli to rozstrzygnięcie pozostaje również w interesie publicznym. Ten interes publiczny najprościej określić w ten sposób, iż rozstrzygnięcie wpływa lub może wpływać na interes zbiorowy innych konsumentów.
Nawet w takiej sytuacji Prezes UOKIK nie musi zdecydować się na wydanie istotnego dla sprawy poglądu, gdyż jego decyzja w tym zakresie jest całkowicie dowolna i nie podlega żadnej kontroli. Można jednak przypuszczać, że w niektórych sprawach indywidualnych, nagłośnienie medialne lub wsparcie polityczne może poprawić szansę na uzyskanie takiego dobrodziejstwa.
Warto więc w tym miejscu wskazać dlaczego istotny dla sprawy pogląd jest taki przydatny. Zawsze ceniłem sobie poziom orzeczniczy poszczególnych Delegatur UOKIK. Mam tu swoje preferencje, a nawet subiektywny ranking jakości, jednak co do zasady decyzje uzasadniane są należycie. Nie chodzi tu oczywiście o merytoryczną zgodę lub jej brak z poszczególnymi rozstrzygnięciami, gdyż tych zarówno na Blogu, jak i w pracy zawodowej kwestionuję wiele. Niemniej jednak jakości sporządzania decyzji trudno w większości przypadków wiele zarzucić i ewentualne uchybienia uwzględniane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów są jednak rzadkie. Ta jakość przekłada się na treść istotnego dla sprawy poglądu , co powoduje, że konsument otrzymuje olbrzymie wsparcie prawne, popart autorytetem Prezesa UOKIK. Tym samym przedsiębiorca, a w zasadzie jego obsługa prawna, musi wdać się w wyjątkowo trudną polemikę, wymagającą wiedzy, doświadczania i znajomości specyfiki regulacji związanych z ochroną praw konsumentów.
Przekonanie sądu powszechnego do swoich rację wbrew istotnemu dla sprawy poglądowi będzie niewątpliwie trudne. Nie oszukujmy się, poziom specjalizacji w sądach rejonowych, które rozpoznają sprawy o ogromnej różnorodności jest w zasadzie żaden. Materia związana z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów jest traktowana nieco w kategoriach publicznoprawnych. Szeroka analiza prawna, przedstawiana przez Prezesa UOKiK w istotnym dla sprawy poglądzie jest dla sędziego sądu powszechnego kuszącą alternatywą dla samodzielnej i czasochłonnej pracy.
Nie mówię tu, że istotny dla sprawy pogląd będzie „wygrywać” z automatu każde postępowanie, niemniej jednak dostrzegam jego duże znaczenie dla ewentualnych rozstrzygnięć.
Ciekaw jestem również jak szybko konsumenci zorientują się w skali dobrodziejstwa takiego wsparcia i zsypią Prezesa UOKIK wnioskami o istotne dla sprawy poglądy.
Ciekaw jestem również kiedy Prezes UOKIK wyda pierwszy istotny dla sprawy pogląd, który będzie korzystny dla przedsiębiorcy i wydany zostanie na jego wniosek – przecież przepisy nie ogranicza żadnej ze stron postępowania sądowego możliwości złożenia takiego wniosku. Wydaje się jednak, że przedsiębiorca, które zdecydowałby się narazić na ryzyko oceny swoich działań przez Prezesa UOKIK z własnej woli musiałby być wyjątkowo przekonany o swojej racji.
