W drugiej części Subiektywnego Rankingu Klauzul Abuzywnych chciałbym przybliżyć postanowienia, które wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. (art. 3853 pkt 2 kodeksu cywilnego).
Do niniejszego wpisu zachęciły mnie ostatnie doniesienia UOKIK o ukaraniu Wrocławskiego Parku Wodnego m.in za stosowanie w regulaminach postanowienia, zgodnie z którym Park miał nie ponosić odpowiedzialności za rzeczy pozostawione w szatniach i szafkach. W odcinku drugim zwróćmy uwagę na grupę postanowień, które najczęściej pojawiają się w Rejestrze Klauzul Niedozwolonych.
Według Serwisu LexPolonica Lexis Nexis na dzień 25 marca 2012 r. w Rejestrze istnieje 497 postanowień, których podstawą wpisu był art. 3853 pkt 2 kodeksu cywilnego, a więc w toku kontroli abstrakcyjnej wzorca SOKIK przyjął, iż wyłączają one lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.
Oznacza to, że średnio co 6 klauzula abuzywna wpisywana jest do Rejestru właśnie na tej podstawie. Oczywistym jest więc, że wielu przedsiębiorców stosujących wzorce umowne nie ma wiedzy na temat zasad regulujących ich odpowiedzialność względem konsumenta za nienależyte wykonania zobowiązania. Standardem jest stosowanie postanowień zaczerpniętych z umów zawieranych między przedsiębiorcami, gdzie powszechnie wykorzystuje się wyłączenie odpowiedzialności za utracone korzyści czy też ograniczenie górnego limitu odpowiedzialności do konkretnej kwoty lub wartości odnoszącej się do uzyskanego wynagrodzenia. Takie zasady w umowach konsumenckich uznaje się za rażąco naruszające interes konsumenta i sprzeczna z dobrymi obyczajami.
Warto również nadmienić, że intencja wyłączenia lub istotnego ograniczenia odpowiedzialności nie musi wprost wynikać z postanowienia, wystarczające jest, jeśli wynika to z niego choćby pośrednio.
Przyjrzyjmy się w tym kontekście „świeżym” klauzulom wpisanym do Rejestru na przełomie lutego i marca bieżącego roku:
- 2811 – „Dostawca nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za przerwy w świadczeniu Usługi.”
- 2876 – „Biuro ogranicza odpowiedzialność za nie wykonanie lub nie należyte wykonanie usług w czasie imprezy turystycznej do dwukrotności ceny imprezy.”
- 2840 – „Odpowiedzialność Organizatora jest ograniczona względem Uczestnika do wysokości wartości możliwej do wygrania w Konkursie nagrody.”
Warto uświadomić sobie, że postanowienia tego rodzaju nie dają przedsiębiorcy absolutnie żadnej ochrony przed roszczeniami konsumentów, gdyż zgodnie z art. 3851 § 1 kodeksu cywilnego nie wiążą konsumenta.
Można oczywiście rozważać korzyści pośrednie, płynące z ich stosowania, a więc przykładowo wpływ na postępowanie konsumenta, który nie jest świadomy posiadanych uprawnień. Należy jednak pamiętać, że z uwagi na ciągłe upowszechniania się wiedzy o prawach konsumentów również ten aspekt przestaje być atrakcyjny, szczególnie w kontekście ewentualnego ryzyka.
Mimo powyższego wiele wzorców stosowanych w obrocie konsumenckim zawiera postanowienia które wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Odpowiednie ukształtowanie ograniczenia odpowiedzialności przedsiębiorcy w umowie konsumenckiej jest zagadnieniem złożonym i wymagającym znajomości specyfiki konstruowania tego rodzaju umów. Stosowanie uproszczonych rozwiązań często nie tylko nie daje rezultatu w postaci ochrony, ale naraża przedsiębiorcę na ryzyko postępowania przed SOKIK o uznanie postanowienia wzorca za niedozwolone czy też przed Prezesem UOKIK w związku z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów.
