Stosując wzorzec umowny należy dokładnie zbadać postanowienia dotyczące zgody na przetwarzanie danych osobowych konsumenta. Nieodpowiednio sformułowana zgoda może stanowić niedozwolone postanowienie umowne, a w konsekwencji skutkować postępowaniem w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Orzecznictwo Prezesa UOKIK pokazuje, że nie jest to problem czysto teoretyczny.
Przygotowując warunki sprzedaży czy też regulaminy często spotykam się z prośbą Klientów o uzupełnienie zapisów o postanowienia dotyczące przetwarzania danych osobowych. Chodzi często o to, by na podstawie zawartej umowy możliwe było wykorzystanie danych konsumenta w celach marketingowych, a nawet przekazanie danych innym podmiotom do wykorzystania w takim celu.
Nie będę tu opisywał wymogów związanych z przetwarzaniem danych osobowych, choć ich nieznajomość, a w rezultacie nienależyta realizacja jest problemem wielu przedsiębiorców. To co jest widoczne „na zewnątrz”, a wiec dostępne dla każdego konsumenta to treść zgody na przetwarzanie danych osobowych i przy jej zamieszczaniu we wzorcach pojawiają się pewne problemy, na które warto zwrócić uwagę.
Z treści art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych wynika że, administrator danych jest uprawniony do wykorzystywania danych osobowych, jeśli osoba, której dane dotyczą wyrazi na to zgodę. Jeśli chodzi o samą zgodę to ww. Ustawa (art. 7 pkt 5 ustawy) definiuje ją jako oświadczenie woli pochodzące od osoby, której dane dotyczą, którego treścią jest zgoda na przetwarzanie danych tego, kto składa to oświadczenie; zgoda nie może być domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści; zgoda może być w każdym czasie odwołana.
Dodatkowo wskazuje się, że treść zgody powinna zawierać cel, zakres oraz wskazanie podmiotu, który dane będzie przetwarzał.
Warto również zaznaczyć, że dla wykorzystania danych w celu zawarcia lub wykonania umowy zgoda nie jest w ogóle potrzebna (art. 23 ust. 1 pkt. 3 ww. Ustawy), dlatego przedsiębiorcy zainteresowani przetwarzaniem danych wyłącznie w takim celu mają dużo łatwiejsze zadanie i często formułują złożone postanowienia niepotrzebnie.
W wyroku z dnia 19 listopada 2001 r. sygn. akt II SA 2748/00) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że:
„(…)oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych w celach innych niż realizacja warunków umownych, nie może znajdować się jako jedno z postanowień umownych. Zgoda na przetwarzanie danych w celach marketingowych, reklamowych, informacyjnych oraz przyszłych wynikających z działalności operatora lub osoby trzecie, działające z jego upoważnienia i na jego rzecz, a także zgoda na przesyłanie materiałów promocyjnych i reklamowych innych podmiotów i udostępnianie danych innym osobom trzecim musi być odrębnym oświadczeniem woli, z treści którego wynikałaby zgoda na przetwarzanie w tym właśnie celu.
To, że niezastosowanie się do powyższych wytycznych może wiązać się z postępowaniem przed Generalnym Inspektorem Danych Osobowych jest oczywiste, jednak ja chciałbym wskazać na dodatkowy aspekt.
W Rejestrze Niedozwolonych Postanowień Umownych znajduje się klika przykładów klauzul dot. danych osobowych (np. 880 ; 953). Również Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwestionuje w swoim orzecznictwie praktykę polegającą na integrowaniu treści zgody na przetwarzanie danych osobowych w różnych celach z oświadczeniem woli o akceptacji postanowień wzorca. Taka metoda uniemożliwia zawarcia umowy przy jednoczesnym braku zgody na przetwarzanie danych osobowych w innych celach, co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumenta. W konsekwencji stosowanie wzorców zawierających zgody sformułowane w ten sposób może naruszać zbiorowe interesy konsumentów i skutkować stosownym postępowaniem.
Jedno z takich postępowań zakończyło się decyzją z dnia 12 września 2012 r. w sprawie o sygn. RLU-61-17/12/RD przeciwko Polandcars.com (nakazanie zaniechania stosowania zakwestionowanych postanowień).
Wprowadzając do wzorca umownego regulacje dot. przetwarzania danych osobowych warto głębiej zastanowić się nad ich kształtem, umiejscowieniem oraz celowością zastosowania.
Ciekawy wpis, który pozwolił mi spojrzeć w innej perspektywie na poruszoną tematykę w tym wpisie.
Pozdrawiam
Konrad Kułaczkowski
Dziękuje za pozytywny komentarz i zapraszam do śledzenia kolejnych wpisów.
Bardzo dobrze i rzeczowo podjęty temat, ale to oczywiście tylko moje zdanie.