Dnia 3 maja 2015 r. wchodzi w życie nowe Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2015 r. w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych. Jest to to regulacja bardzo istotna z punktu widzenia podmiotów prowadzących aptekę, które obecnie już dokonują sprzedaży wysyłkowej lub planują taką sprzedaż w przyszłości. Z punktu widzenia uprawnień konsumenckich warto podkreślić natomiast, że mimo wyraźnego wyłączenia, nie całkiem można zignorować wymogi wynikające z ustawy o prawach konsumenta.
Przede wszystkim należy zacząć od tego, że zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o prawach konsumenta jej przepisów nie stosuje się do umów:
7) dotyczących usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych, bez względu na to, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej;
Oznacza to, że dla tego typu transakcji wyłączone zostaje nie tylko uprawnienie do odstąpienia od umowy, ale również inne obowiązki informacyjne na etapie poprzedzającym zawarcie umowy, jak również po jej zawarciu.
Zgodnie z art. 37 aa) ustawy z dnia 6 września 2001 Prawo Farmaceutyczne sprzedażą wysyłkową produktów leczniczych jest umowa sprzedaży produktów leczniczych zawierana z pacjentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystywaniu środków porozumiewania się na odległość(…). Zgodnie z art. 68 ust. 3 Prawa Farmaceutycznego dopuszcza się prowadzenie przez apteki ogólnodostępne i punkty apteczne wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza, a upoważnienie do wydania odpowiednich przepisów wykonawczych ustawa przekazuje Ministrowi Zdrowia. Warto zaznaczyć, że nie ma ustawowego zakazu prowadzenia przez aptekę sprzedaży (w tym wysyłkowej) innego towaru o ile mieści się on w zakresie art. 72 ust. 5 Prawa Farmaceutycznego (m.in. wyroby medyczne, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, suplementami diety, środki kosmetyczne, jednak z wyłączeniem kosmetyków przeznaczonych do perfumowania lub upiększania, środki higieniczne, przedmioty do pielęgnacji niemowląt i chorych, środki dezynfekcyjne stosowane w medycynie).
Ostatnia nowelizacja Prawa Farmaceutycznego (obowiązująca od 8 lutego 2015 r.) wprowadziła również zasadę, że produkty lecznicze wydawane z apteki ogólnodostępnej lub punktu aptecznego w ramach wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych nie podlegają zwrotowi, co nie dotyczy produktu leczniczego, zwracanego aptece ogólnodostępnej lub punktowi aptecznemu z powodu wady jakościowej, niewłaściwego wydania lub sfałszowania produktu leczniczego.
Regulacje przewidziane nowym Rozporządzeniem odbiegają dość znacznie od przepisów dotyczących zwykłego obrotu konsumenckiego na odległość. Warunkiem zawarcia umowy jest odpowiednie złożenie formularza zamówienia. Zgodnie z par. 2 ust. 2 Rozporządzenia zamówienie takie powinno zawierać:
1) dane identyfikujące placówkę: nazwę, adres, numer telefonu placówki przyjmującej zamówienie, numer aktualnego
zezwolenia na jej prowadzenie;
2) dane dotyczące zamawiającego: imię i nazwisko albo nazwę i adres, adres poczty elektronicznej – jeżeli dotyczy,
numer telefonu kontaktowego
3) dane dotyczące odbiorcy: imię i nazwisko albo nazwę i adres, numer telefonu kontaktowego – jeżeli nie są zgodne
z danymi zamawiającego;
4) dane dotyczące zamawianego produktu leczniczego: nazwę, dawkę, wielkość opakowania, postać farmaceutyczną,
liczbę opakowań;
5) numer zamówienia, datę, imię i nazwisko osoby przyjmującej zamówienie.
Warunkiem realizacji zamówienia jest podanie ww. danych, a co za tym idzie konsument bez telefonu podania telefonu kontaktowego nie będzie stanie zawrzeć umowy.
W ramach wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych podmiot prowadzący aptekę jest zobowiązany poinformować o:
1) nazwie, siedzibie przedsiębiorcy, adresie placówki, organie, który wydał zezwolenie na prowadzenie placówki,
i numerze zezwolenia;
2) cenie zamawianego produktu leczniczego;
3) sposobie zapłaty;
4) kosztach przesyłki oraz terminie i sposobie dostawy;
5) kosztach wynikających z korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli są one skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy;
6) terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie mają charakter wiążący;
7) minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenia ciągłe lub okresowe;
8) braku zastosowania przepisów ustawy o prawach konsumenta
9) możliwości zwrotu produktu leczniczego wyłącznie z powodu wady jakościowej, niewłaściwego ich wydania lub sfałszowania produktu leczniczego.
Nie ma tu wskazanie kiedy taka informacja powinna zostać przekazana, ale można przyjąć, że przed zawarciem umowy. Nie ma również regulacji dot. trwałego nośnika.
Dodatkowe bezpieczeństwo zapewnia konsumentowi szereg obowiązków związanych z notyfikacją właściwych organów inspekcji farmaceutycznej oraz publikowaniem informacji o ich realizacji. Mowa tu m.in o odesłaniu do Krajowego Rejestru Zezwoleń na Prowadzenie Aptek Ogólnodostępnych, Punktów Aptecznych oraz Rejestr Udzielonych Zgód na Prowadzenie Aptek Szpitalnych i Zakładowych zwanego w skrócie Rejestrem Aptek .
Podmiot prowadzący aptekę przechowuje formularz zamówienia przez okres 3 lat, licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku, w którym złożono zamówienie.
Pojawiają się dwa pytania w związku z omawianą regulacją.
Pierwsze z nich dotyczy pogorszenia się sytuacji konsumentów, którzy od dnia 8 lutego 2015 r. definitywnie stracili uprawnienie do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny w odniesieniu do produktów leczniczych. Wskazałem tą datę dlatego, że to czasu nowelizacji Prawa Farmaceutycznego nie było pewne czy samo wyłączenie wskazane w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o prawach konsumenta jest wystarczające dla przyjęcia, że takie uprawnienie konsumentowi nie przysługuje. Jest to świetna świetna wiadomość dla wszystkich przedsiębiorców prowadzących wysyłkową sprzedaż produktów leczniczych, którzy wiedzą co oznacza w praktyce zwrot produktu leczniczego. Dotychczas wiązał się ona z koniecznością utylizacji, przy czym wszystko do działo się na koszt podmiotu prowadzącego aptekę w ramach jego ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Wśród osób z branży przewijał się w związku z tym żart o „łatwym” sposobie na eliminacje konkurencji w postaci złożenia dużej ilości zamówień i odstąpienia od umowy. Oczywiście z wyłączenia tego korzystają tylko produkty lecznicze, można zastanawiać się też nad wyrobami medycznymi z uwagi na ich wskazanie w w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o prawach konsumenta, jednak informowanie o braku takiego uprawnienia w odniesieniu do innego towaru mogłoby zostać uznane z nieuczciwą praktykę rynkową.
Warto więc zaznaczyć, że o ile przepisy Prawa Farmaceutycznego regulują kwestię obrotu produktami leczniczymi o tyle analogiczne regulacje nie dotyczą wyrobów medycznych, choć te również znalazły się w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o prawach konsumenta. To prowadzi wprost do drugiego pytania. Czy podmioty prowadzące aptekę i wysyłkową sprzedaż mogą rzeczywiście zignorować przepisy ustawy o prawach konsumenta? Oczywistym powinno być, że nie jest to możliwe, gdyż asortyment apteki zawsze wykracza poza produkty lecznicze, a tylko do tych stosują się przepisy Rozporządzenia.
Oznacza to, że odpowiednio zorganizowana aptek wysyłkowa – jeśli nie ma zamiaru ograniczyć się wyłącznie do sprzedaży produktów leczniczych i wyrobów medycznych – musi być wynikiem umiejętnego dokonania wykładni zarówno przepisów Rozporządzenia jak i ustawy o prawach konsumenta.
