Odpowiedzialność przedsiębiorcy za niezgodność towaru z umową, na mocy której jest on zobowiązany do przeniesienia własności towaru na konsumenta (np. umowa sprzedaży, umowa dostawy, umowa o dzieło będące towarem), uregulowana została w art. 43c i następnych Ustawy o prawach konsumenta. Jest to odpowiedzialność niezwykle szeroka, bowiem aby towar w rzeczywistości był zgodny z umową musi zostać spełnione łącznie wiele przesłanek (zob. Kiedy towar jest zgodny umową?).
Przedmiotowa odpowiedzialność, mimo swego szerokiego zakresu, nie jest jednak nieograniczona w czasie. Ustawodawca w art. 43c ust. 1 Ustawy o prawach konsumenta wskazał, że w typowych sytuacjach przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową przez okres dwóch lat od momentu jego dostarczenia, jeżeli brak zgodności towaru z umową istniał już w momencie jego dostawy. Dwuletni termin nie znajduje jednak zastosowania, jeżeli brak ten przedsiębiorca podstępnie zataił.
Co istotne, fakt istnienia braku zgodności towaru z umową w chwili jego dostarczenia objęty został ustawowym domniemaniem, co oznacza, że w przypadku sporu z przedsiębiorcą to właśnie na nim będzie ciążył obowiązek wykazania, że w momencie dostawy, towar był zgodny z umową i posiadał wszystkie zadeklarowane cechy. Taki zabieg legislacyjny stanowi spore ułatwienie dowodowe dla konsumenta i umacnia jego pozycję w ewentualnym sporze z przedsiębiorcą.
Jakie zatem konkretne uprawnienia przysługują konsumentowi w przypadku braku zgodności towaru z umową?
Po pierwsze, zgodnie z art. 43d ust. 1 Ustawy o prawach konsumenta:
Jeżeli towar jest niezgodny z umową, konsument może żądać naprawy lub wymiany towaru.
Mając jednak na względzie ust. 2 komentowanego przepisu, powinniśmy pamiętać, że przedsiębiorca nie jest w sposób absolutny związany naszym żądaniem. W przypadku gdy konsument żąda wymiany towaru przedsiębiorca może dokonać jego naprawy lub może dokonać naprawy, gdy konsument żąda wymiany, jeżeli doprowadzenie towaru do zgodności z umową, w sposób wybrany przez konsumenta, byłoby niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy. W przypadku gdy zarówno wymiana jak i naprawa okazałby się być niemożliwe do wykonania lub wymagałyby nadmiernych kosztów przedsiębiorca może w ogóle odmówić doprowadzenia towaru do zgodności z umową. Nie oznacza to jednak jeszcze końca świata dla konsumenta.
W przypadku odmowy doprowadzenia towaru do zgodności z umową, zgodnie z art. 43e ust. 1 pkt. 1 Ustawy o prawach konsumenta, konsument ma prawo do złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny albo o odstąpieniu od umowy. Obniżona cena musi pozostawać w takiej proporcji do ceny wnikającej z umowy, w jakiej wartość towaru niezgodnego z umową pozostaje do wartości towaru zgodnego z umową. Po złożeniu skutecznego oświadczenia o obniżeniu ceny przedsiębiorca powinien niezwłocznie (nie później jednak niż w terminie 14 dni od daty złożenia oświadczenia) zwrócić konsumentowi należną kwotę.
Wskazać w tym miejscu należy, że uprawnienie do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie będzie przysługiwało konsumentowi, jeżeli brak zgodności towaru z umową jest nieistotny. Przy tej okoliczności ustawodawca również zdecydował się na wprowadzenie ustawowego domniemania, zgodnie z którym przyjmuje się, że z brak zgodności towaru z umową jest istotny, a w przypadku sporu wykazanie faktu przeciwnego spoczywało będzie na przedsiębiorcy.
Zgodnie z art. 43e Ustawy o prawach konsumenta, oprócz sytuacji, w której przedsiębiorca odmówił doprowadzenia towaru do zgodności z umową konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy m. in. także wtedy, gdy:
– przedsiębiorca nie dokonał naprawy lub wymiany towaru w rozsądnym czasie i bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta;
– brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo, że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności z umową;
– brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez jego przedniej naprawy albo wymiany;
– z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności jednoznacznie wynika, że nie doprowadzi on do zgodności towaru z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.
Przy okazji omawianej problematyki należy pamiętać, że w przypadku skorzystania przez konsumenta z wyżej wymienionych uprawnień, w razie niezgodności towaru z umową, na przedsiębiorcy będzie ciążył szereg obowiązków związanych z jego odebraniem, pokryciem kosztów naprawy, kosztów materiałów oraz transportu. Uchybienie wspomnianym obowiązkom również stanowi podstawę do złożenia przez konsumenta oświadczenia o obniżeniu ceny albo o odstąpieniu od umowy.
