Lato to okres wielu wydarzeń, na które często czekamy cały rok. Spośród nich wymienić można w szczególności koncerty, plenerowe festiwale muzyczne, biegi, wyprawy kajakowe czy wyjazdy wakacyjne w różne mniej lub bardziej odległe miejsca. Organizowanie i planowanie wakacyjnych wydarzeń ułatwiają dzisiejsze techniczne rozwiązania – bo kto nie korzysta z umów zawieranych na odległość, najczęściej przy wykorzystaniu Internetu.
Co jednak, jeśli zmienimy zdanie i zrezygnujemy z chęci uczestnictwa w wydarzeniu – czy to ze względu na zamiar uczestnictwa w innym wydarzeniu, zmianę jego programu czy zwyczajnie uznamy, że nie jesteśmy nim ostatecznie zainteresowani?
„W końcu jestem konsumentem, zawarłem umowę przez Internet a nie upłynęło jeszcze 14 dni od jej zawarcia – odstąpię od niej i sprawa załatwiona” pomyśli niejedna osoba i nie sposób nie przyznać jej racji. Należy jednak pamiętać, że konsumenckie prawo odstąpienia od umowy w wyjątkowych przypadkach pozostaje wyłączone – co następuje przy umowach o świadczenie usług opisanych poniżej.
Precyzując, zgodnie z art. 38 ust. 1 pkt. 12 ustawy o prawach konsumenta, prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:
„o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu rzeczy, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi, jeżeli w umowie oznaczono dzień lub okres świadczenia usługi”.
Ustawa o prawach konsumenta wprost ogranicza konsumenckie prawo odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, o czym w wielu wypadkach można zapomnieć, będąc żywo zainteresowanym wyczekiwanym koncertem czy rezerwując ostatnie wejściówki na premierę filmu. Tymczasem, po zawarciu umowy, przy braku konsumenckiego prawa odstąpienia od umowy, jesteśmy zdani wyłącznie na ewentualnie przewidziane w warunkach umowy możliwości rezygnacji z usługi lub dobrą wolę i zrozumienie przedsiębiorcy. Warto więc zawczasu upewnić się, czy zawierana przez nas umowa o świadczenie usług wiąże nas definitywnie czy przysługuje nam jednak ustawowe prawo odstąpienia od tej umowy i możliwość rezygnacji – nawet w ostatniej chwili.
W jaki sposób rozpoznać, czy umowa związana z wyjazdem, koncertem czy zakwaterowaniem, zalicza się do katalogu umów, wobec których ustawodawca wyłączył prawo odstąpienia od niej?
W pierwszej kolejności należy zweryfikować, czy organizator wydarzenia, z którym zamierzamy zawrzeć umowę, jest przedsiębiorcą. W znacznej mierze przypadków posiadanie statusu przedsiębiorcy przez organizatora wydarzenia nie będzie budziło wątpliwości a ustalenie powyższego może nastąpić poprzez weryfikację wpisu danego podmiotu w odpowiednim rejestrze: KRS – dla spółek a także innych osób prawnych: fundacji czy stowarzyszeń lub CEIDG – dla osób fizycznych. Posiadanie przez organizatora statusu przedsiębiorcy jest warunkiem dalszej weryfikacji, natomiast jego brak powoduje, że do umowy takiej zastosowania nie będą miały regulacje, wynikające z ustawy o prawach konsumenta, w tym prawo odstąpienia od umowy bez podania przyczyny. W takim przypadku możliwość rezygnacji z zawartej umowy wynikać może jedynie z treści postanowień umowy.
Zwracam uwagę na powyższe, gdyż aktualnie coraz więcej wydarzeń, w szczególności konferencji, spotkań naukowych czy społecznych organizowanych jest przez fundacje lub stowarzyszenia, które nie są jednocześnie przedsiębiorcami – i tym samym, przy zawieraniu umowy na uczestnictwo w takim wydarzeniu, nie będzie nam przysługiwać prawo odstąpienia od umowy. Zastrzec jednak należy, że zarówno fundacja jak i stowarzyszenie mogą prowadzić działalność gospodarczą – stają się wówczas przedsiębiorcami a do umowy zawieranej z nimi stosuje się ustawę o prawach konsumenta.
Ponadto, należy ustalić, czy wydarzenie, którego dotyczy umowa, znajduje się w katalogu umów o świadczenie usług w zakresie wymienionym w cytowanym powyżej art. 38 ust. 1 pkt. 12 ustawy o prawach konsumenta. W praktyce więc, w omawianym zakresie około wakacyjnych usług, będą to umowy o świadczenie usług:
– o zakwaterowanie, inne niż dla celów mieszkalnych, których cechą charakterystyczną jest udostępnienie konsumentowi pokoi, apartamentów czy innych lokali na uzgodniony czas np. w hotelach lub pensjonatach, co odnosi się w szczególności do wszelkich wakacyjnych wyjazdów poza miejsce zamieszkania;
– związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi czy kulturalnymi, co obejmuje szeroki wachlarz wydarzeń, ocenianych ze względu na jego charakterystyczne cechy. W praktyce będą to głównie umowy, w wyniku których konsument uzyskuje prawo do korzystania z określonego rodzaju usług, prawo do wstępu na określony teren lub do określonego miejsca – co często rozumiane i oferowane jest jako zakup biletu wstępu. Do tego rodzaju należeć będą m. in. umowy o wstęp do parku rozrywki, na basen czy prywatną plażę należącą do ośrodka wypoczynkowego. Umowy o świadczenie usług rozrywkowych obejmować będą koncerty, festiwale filmowe czy muzyczne, konwenty fanowskie czy nawet bilety do kina. W przypadku wydarzeń sportowych wskazać można w szczególności na biegi, w tym i biegi uliczne, górskie czy survivalowe, ale również zawody pływackie czy wyścigi kolarskie. Przykładami wydarzeń kulturalnych mogą być z kolei spektakle teatralne, występy kabaretowe czy coraz popularniejsze występy stand-up.
Zwrócić należy uwagę, że wyłączenie prawa odstąpienia od umowy następuje tylko, gdy umowa o świadczenie usług czy udział w wydarzeniu określać będzie dzień lub okres, w którym świadczone będą usługi lub trwać będzie wydarzenie. W przeciwnym razie – prawo do odstąpienia od umowy nie zostaje wyłączone i możliwe jest odstąpienie od umowy w ciągu 14 dni, liczonych od dnia jej zawarcia.
Dla przykładu można więc podać, że wyłączone będzie prawo odstąpienia od umowy dotyczącej wstępu na koncert plenerowy w dniu 20 sierpnia 2023 r., lecz przysługiwać będzie, jeśli zawierana umowa dotyczyć będzie przedsprzedaży biletu z nieokreślonym jeszcze terminem koncertu tego samego artysty. Znaczenie będzie więc miało to, czy umowa dotyczy konkretnego dnia lub okresu czasu – jeśli nie, wówczas prawo odstąpienia od umowy jak najbardziej przysługuje, tak samo jak wówczas, gdy umowa zawarta zostanie na czas nieokreślony.
A co, jeśli umowa dotyczy wydarzenia o łączonym charakterze? Czy wówczas prawo odstąpienia od umowy zostaje również wyłączone?
W takim przypadku należy ustalić, czy główny zakres wydarzenia ma cechy charakterystyczne dla opisanych powyżej rodzajów wydarzeń. Jeśli bowiem w ramach jednego wydarzenia dochodzi do połączenia świadczeń o różnym charakterze np. występów artystycznych i wykładów naukowych, to o przysługiwaniu prawa odstąpienia od umowy decydować powinien główny cel lub charakter wydarzenia. Prawo odstąpienia od umowy przysługiwać więc będzie, gdy głównym celem wydarzenia jest uczestnictwo w wykładach naukowych (gdyż cytowany powyżej przepis nie obejmuje wydarzeń o charakterze naukowym) a wyłączone zostaje, gdy wykłady te są jedynie drobnym dodatkiem w harmonogramie wydarzenia, obejmującego głównie występy artystyczne (objęte zakresem zastosowania cytowanego przepisu).
Przy zawieraniu umowy na odległość dotyczącej usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami kulturalnymi, rozrywkowymi czy sportowymi warto więc zawsze upewnić się, czy przysługuje nam prawo odstąpienia od niej bez podania przyczyny, a jeśli nie – czy postanowienia umowy przewidują możliwość (bezkosztowej) rezygnacji, a także czy wydarzenie to faktycznie odpowiada naszym potrzebom i czy organizowane jest w okresie, w którym będziemy mogli faktycznie skorzystać z opłaconej usługi.
apl. adw. Patryk Stanek
